NAUKA W PRAKTYCE: JAK WYKORZYSTAĆ ZDOBYCZE NAUK KOGNITYWNYCH DO POPRAWIENIA JAKOŚCI SWOJEJ PREZENTACJI POWERPOINT?

Przeglądając Internet natrafiłam na ciekawy artykuł Annalee Newitz (link znajduje się na końcu blogonotki). Dotyczy on – jak w tytule – zastosowania odkryć nauk kognitywnych do bardzo praktycznej sprawy, mianowicie organizacji slajdów w prezentacji PowerPoint i jest napisany na podstawie prezentacji badacza Stephena M. Kosslyna z Uniwersytetu Harvarda. Temat wydaje mi się dość aktualny – wielu ludzi na pewnym etapie nauki lub pracy musi przygotować prezentację multimedialną i chciałoby, by była ona ciekawa i angażująca dla naszych słuchaczy. Ponadto wydaje mi się, że wygooglany artykuł to dobry pretekst do „odczarowania” nauki i pokazania, w jaki sposób „wydumane” dla niektórych gałęzie badań mogą przynieść nam praktyczną korzyść. Zacznijmy zatem od początku.

CZYM SĄ NAUKI KOGNITYWNE?

Sięgając do Słownika Języka Polskiego PWN możemy znaleźć definicję słowa „kognitywny”: «mający związek z poznawaniem świata lub badaniem procesów poznawczych». Nauki kognitywne są to zatem nauki zajmujące się badaniem sposobu, w jaki człowiek postrzega świat i w jaki porządkuje oraz przetwarza zdobyte informacje. Przedmiotami zainteresowania dla nauk kognitywnych są postrzeganie, język, pamięć, emocje i rozumowanie (inaczej logiczne myślenie). W zależności od tego, który z wymienionych przedmiotów stanie się głównym tematem badań, można wyróżnić następujące działy w obrębie nauk kognitywnych: psychologię poznawczą, neurobiologię, filozofię umysłu, sztuczną inteligencję, logikę, fizykę i językoznawstwo kognitywne. Wspólnym celem tych wszystkich dziedzin jest zrozumienie sposobu, w jaki funkcjonuje człowiek. Jeśli chodzi o mnie, to nie przepadam za utylitarnym podejściem do wiedzy – w moim przekonaniu samo poznanie sposobu funkcjonowania człowieka, możliwości naszego umysłu jest wartością samą w sobie; cudem, nad którym warto się pochylić i który jeszcze nie raz szczerze nas zadziwi. Niemniej praktyczne zastosowania zdobyczy nauk kognitywnych są niezliczone. Ograniczę się tu do wymienienia tylko kilku z nich: rozwijanie sztucznej inteligencji, projektowanie bardziej efektywnych metod nauczania, czy też bardziej przekonujących sposobów zwracania się do odbiorcy – w reklamie, polityce, czy też biznesie.

JAK SIĘ MAJĄ NAUKI KOGNITYWNE DO PREZENTACJI POWERPOINT?

Jak już wspomniałam, w polu zainteresowań nauk kognitywnych zajmuje się postrzeganie i przetwarzanie informacji. Można z tego wysnuć wniosek, że nauki kognitywne powinny pomóc nam odpowiedzieć na pytanie, co i jak przedstawić na slajdach, aby odbiorca naszej prezentacji jak najwięcej zrozumiał i zapamiętał. Rzeczywiście, Kosslyn podaje 4 złote zasady organizacji świetnych prezentacji PowerPoint.

1. The Goldilocks Rule ("Nie wszystko złoto, co się świeci”) – umieszczaj na slajdzie tyko tyle informacji, ile naprawdę jest potrzebne słuchaczom w formie wizualnej do zrozumienia Twojego przemówienia. Jako przykład Kosslyn podaje prezentację cen nieruchomości – w jednej wersji slajdu mamy 10 kwot prezentujących zmianę cen na przestrzeni lat, a w drugiej tyko kwotę najwyższą („historycznie”) i obecną cenę. Na potrzeby prezentacji dotyczącej obecnego stanu cen nieruchomości druga, „uboższa” wersja slajdu jest lepsza.

2. The Rudolph Rule ("Renifer Rudolf") – tak, jak Renifer Rudolf wyróżniał się swoim czerwonym nosem, tak ważne informacje w Twojej prezentacji powinny wyróżniać się graficznie. Możesz to zrobić za pomocą kolorowej czcionki, podkreślenia, obramowania, prezentacji w grafie etc. Jako przykład Kosslyn pokazał pokrojoną pizzę, w której jeden kawałek był lekko wysunięty – to ten kawałek przyciągnął wzrok publiczności dowodząc, że nawet drobne różnice pozwalają na skupienie uwagi słuchacza w wybranym przez nas miejscu.

3. The Rule of Four ("Czterej Pancerni") – nigdy nie prezentuj słuchaczom więcej niż czterech informacji na raz. Umysł ludzki jest w stanie przetwarzać jedynie (lub aż!) cztery informacje graficzne  w tym samym czasie. Nie chodzi o to, że słuchacze nie będą w stanie myśleć o np. pięciu rzeczach na raz; chodzi jedynie o to, że prezentując na slajdzie w formie graficznej więcej niż 4 informacje sprawisz, że słuchacze będą mieli wrażenie chaosu i „przestaną ogarniać” Twój wywód, czego z pewnością wolisz uniknąć.

4. The Birds of a Feather Rule ("Ciągnie Swój do Swego") – jeśli chcesz, by słuchacze postrzegali wybrane element prezentacji jako grupę (np. przedstawiasz produkty różnych kategorii i chcesz zaznaczyć, które produkty nalezą do której z nich), oznacz je tym samym kolorem lub kształtem. Umysł postrzega rzeczy podobne kolorem lub kształtem jako jedną grupę. Wykorzystanie tej zasady może oznaczać potrzebę reorganizacji danych na slajdzie.

Na koniec Annalee Newitz zwraca jeszcze uwagę na nazwy zasad, które zostały wymyślone zgodnie z regułami przyswajania informacji – łatwiej nam zapamiętać nową koncepcję, jeśli jej nazwa nie jest dla nas nowa.

Zasady prezentowane przez Kosslyn wydają się być intuicyjne, z doświadczenia wiem jednak, że wiele osób nie przestrzega ich w praktyce. W miniony weekend (01-02.03.1013) miałam przyjemność uczestniczyć w konferencji Linguistic Shanpshots: Language and Cognition 2 organizowanej przez Instytut Języka Angielskiego Uniwersytetu Śląskiego. W czasie sesji wysłuchałam wiele ciekawych referatów, spośród których część zilustrowana była beznadziejnymi prezentacjami Power Point – był natłok informacji, nieprzejrzysta czcionka (zbyt mała lub zbyt gęsta), chaotyczna grafika. Nagminne wydaje się umieszczanie całych akapitów na slajdach i odczytywanie ich treści podczas prezentacji. Słuchacz, zamiast koncentrować się na przemówieniu, stara się podzielić uwagę pomiędzy mówcę i treść slajdu, co już samo w sobie nie wróży dobrze dla jakości przekazu. Sama w kwestii organizacji slajdów „nie jestem święta”, więc zasady Kosslyn na pewno przydadzą mi się w praktyce.

Na koniec jeszcze kilka linków: 

 Artykuł Annalee Newitz 

http://io9.com/357063/how-cognitive-science-can-improve-your-powerpoint-presentations/

Zakład Badawczy Stephena Kosslyna 

http://isites.harvard.edu/icb/icb.do?keyword=kosslynlab&pageid=icb.page250810

Bank prezentacji multimedialnych – super sprawa dla inspiracji graficznej, przy okazji ciekawa treść http://www.slideshare.net/